Holocaust – zagłada Żydów w czasie II wojny światowej

Artur Franczak

Konspekt lekcji HISTORII
(dla klasy VIII szkoły podstawowej)

Komentarz: Jest to lekcja przeznaczona dla uczniów szkoły podstawowej. Ma ona uświadomić im, iż w czasie ostatniej wojny w wyniku polityki nazistowskiej doszło do największej w dziejach ludzkości zbrodni popełnionych na narodzie żydowskim. Uczniowie poznają mechanizm rodzenia się nietolerancji i nienawiści wobec Żydów, a także mechanizmy które doprowadziły ostatecznie do eksterminacji narodu żydowskiego. Na przykładzie rodziny Ruminów z Popardowej dowiedzą się o sposobach przetrwania i udzielania pomocy, a także o tym, w jaki sposób w czasach największego zła i zatracenia wartości moralnych ludzie walczyli o godność i człowieczeństwo.

Cele lekcji:
– Cel ogólny: Uczniowie przyswajają wiedzę na temat Holokaustu, jego genezy, etapów i konsekwencji. Rozwijają postawę tolerancji w stosunku do innych osób, narodów, przy jednoczesnej negatywnej ocenie zachowań rasistowskich, antysemickich i ksenofobicznych.

– Cele szczegółowe:
Po lekcjach uczeń powinien:
• znać i rozumieć pojęcia: Holocaust (Zagłada, Shoah), Auschwitz – Birkenau, getto, Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata;
• wiedzieć, iż Zagłada dokonana przez hitlerowców była przedsięwzięciem zaplanowanym i przeprowadzanym w sposób metodyczny;
• rozwinąć postawę tolerancji wobec innych ludzi, wyznań, narodów;
• przedstawiać formy eksterminacji Żydów;
• opowiadać, w jaki sposób Żydzi starali się przetrwać i jaka w tym była rola osób ich ratujących;
• wskazywać na mapie miejsca, gdzie znajdowały się największe obozy koncentracyjne i zagłady;
• przedstawiać, jak wyglądało życie w getcie na przykładzie getta w Nowym Sączu;
• prawidłowo analizować źródła tekstowe, ikonograficzne, filmowe i na ich postawie budować poprawne językowo wypowiedzi.

Materiały i środki dydaktyczne:
• Teksty źródłowe:
a. Zarządzenia Starosty Nowosądeckiego – Archiwum Narodowe Oddział w Nowym Sączu;
b. Materiały filmowe: https://www.wojennysacz.pl/tryptyk-wojenny-jadwiga/, https://www.wojennysacz.pl/tryptyk-wojenny-berta/;
c. fragment przemówienia Hansa Franka, wygłoszonego 16.12.1941 na posiedzeniu rządu Generalnego Gubernatorstwa, [w:] Eksterminacja Żydów na ziemiach polskich w okresie okupacji hitlerowskiej. Zbiór dokumentów; oprac. T. Berenstein, A. Eisenbach, A. Rutkowski, Warszawa 1957, s. 25–29 (Załącznik 1);
d. Atlas historyczny.

Metody nauczania:
• Rozmowa nauczająca;
• Dyskusja;
• Praca pod kierunkiem z ćwiczeniami, tekstem źródłowym, materiałem ikonograficznym, materiałem filmowym, mapą.

Tok Lekcji:
1. Wprowadzenie:
• Czynności organizacyjne;
• Zapoznanie uczniów z tematem lekcji;
• Komentarz dotyczący zagadnień poruszanych na lekcji.

2. Rekapitulacja – uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela:
• Do jakich wydarzeń doszło 30 stycznia 1933 r., 1 września 1939 r.? Co nastąpiło po tych wydarzeniach?
• Jaką politykę wobec narodu polskiego prowadzili okupanci?

3. Lekcja właściwa:
• Nauczyciel przedstawia uczniom materiał filmowy ze strony „Wojenny Nowy Sącz”, a następnie zadaje uczniom pytania:
a. Do jakich wydarzeń nawiązuje fabuła filmu?
b. Jakie uczucia rodzą się podczas jego oglądania? W jaki sposób na odbiór fabuły wpływa przedstawiony w filmie obraz?
• Nauczyciel wyjaśnia pojęcia: Holocaust, getto;
• Nauczyciel omawia stosunek nazistów do ludności żydowskiej, rozwój ograniczeń, jakie na tę ludność nakładano;
• Uczniowie zapoznają się z rozdanym przez nauczyciela tekstem źródłowym – fragment przemówienia Hansa Franka, wygłoszonego 16.12.1941 na posiedzeniu rządu Generalnego Gubernatorstwa – a następnie odpowiadają na pytania nauczyciela:
a. Jak naziści rozumieli „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej” w świetle przemówienia Hansa Franka?
b. Jakie działania wobec Żydów zapowiadał Hans Frank?
• Nauczyciel przedstawia daty powstawania poszczególnych gett: 1939 – Piotrków Trybunalski, jesień 1940 – getto warszawskie, 1940 – getto w Nowym Sączu; uczniowie odnajdują wyżej wymienione miejsca na mapie;
• Prowadzący opowiada o życiu w getcie oraz o powstaniu w getcie warszawskim, uczniowie zapoznają się z materiałem ikonograficznym;
• Młodzież zapoznaje się z treścią historii rodziny Ruminów z Popardowej, a następnie omawia sposoby ratowania Żydów przez Polaków;
• Nauczyciel opowiada uczniom o wybudowanym przez nazistów kompleksie obozów Auschwitz-Birkenau, uczniowie zapoznają się z materiałem ikonograficznym przygotowanym przez nauczyciela.

4. Podsumowanie:
Uczniowie na tablicy wypisują wartości, które przyświecały osobom ratującym Żydów w czasie II wojny światowej.

5. Zadanie domowe:
Uczniowie przygotowują informacje z dostępnych im źródeł o życiu i działalności Janusza Korczaka i Emanuela Ringelbluma

Załącznik 1
Fragment przemówienia Hansa Franka, wygłoszonego 16.12.1941 na posiedzeniu rządu Generalnego Gubernatorstwa

Z Żydami – będę w tej sprawie szczery wobec Panów – trzeba tak czy owak zrobić koniec. […] zanim pójdę w mych wywodach dalej, proszę, by zechcieli panowie najpierw zgodzić sie ze mną co do następującego sformułowania: litujemy się z zasady tylko nad narodem niemieckim, poza tym nad nikim na świecie […] stosunek mój do Żydów opiera się na nadziei, że Żydzi znikną. Trzeba ich usunąć. […] Musimy Żydów tępić, gdziekolwiek ich spotykamy i gdzie się tylko da, aby utrzymać tu w całości strukturę Rzeszy. Dokonamy tego oczywiście innymi metodami […]. Tradycyjne poglądy nie dają się zastosować do tak gigantycznych, niepowtarzalnych zjawisk […]. Żydzi dla nas są niezwykle szkodliwymi żarłokami. Mamy teraz w GG ok. 2,5 mln Żydów, a wliczając osoby spokrewnione z Żydami i rodziny tych osób otrzymamy łącznie około 3,5 mln. Takiej liczby Żydów nie możemy rozstrzelać ani wytruć, będziemy jednak mogli w związku z planowanymi przez Rzeszę szeroko zakrojonymi posunięciami podjąć jakieś kroki, zmierzające do efektywnego ich wytępienia.