Piotr Kazana

Tadeusz Sokołowski „Ogórek”, urodzony 6 września 1914 r.[1] w majątku ziemskim Sławów pod Żytomierzem jako młodszy syn Kazimierza i Anny Zaręby-Hadziackiej, miał dwójkę rodzeństwa: Zygmunta i Janinę[2]. Pierwsze lata dzieciństwa spędził w Sławowie. Rodzina Sokołowskich trafiła do Nowego Sącza pod koniec lat dwudziestych XX w. w wyniku kłopotów zdrowotnych Janiny (chorowała na gruźlicę). Po przeprowadzce Sokołowski został uczniem II Gimnazjum, w którym uczyła jego matka. Przez kilka lat uczęszczał do jednej klasy m.in. z Rysiem. Ukończył szkołę w 1934 r., czynnie uprawiał sport, przede wszystkim narciarstwo, które trenował m.in. w sekcji narciarskiej KPW „Sandecja” oraz w sekcji narciarskiej Szkolnego Klubu Sportowego przy II Gimnazjum. 16 lutego 1931 r. na polach zabełeckich pod Nowym Sączem Sokołowski uplasował się na drugiej pozycji w biegu narciarskim na 9 km[3]. Służbę wojskową odbył w 38 pp Strzelców Lwowskich w Przemyślu. Po powrocie do Nowego Sącza postanowił kontynuować naukę; rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył tuż przed rozpoczęciem wojny[4]. Walki we wrześniu 1939 r. skończył w okolicach Sztubna koło Mościsk i powrócił do Nowego Sącza. Rozpoczął na własną rękę przerzucać przez granicę ludzi, głównie swoich kolegów z czasów studenckich i służby wojskowej. Wraz ze swoją matką i Zbigniewem Rysiem zmontował siatkę przerzutową, ujmując dotychczasową pracę na rzecz przerzutów w ramy organizacyjne[5]. Początkiem 1940 r. pod pseudonimami „Ogórek” i „Zębaty” został zaprzysiężony na kuriera Bazy Wojskowej Łączności Zagranicznej ZWZ w Budapeszcie o kryptonimie „Romek”[6]. Przenosił broń, amunicję, i pieniądze przeznaczone na wymianę w GG, przy okazji pełniąc służbę przewodnika przy przerzucaniu ważnych osobistości przez zielone granice. W tym czasie jego matka, Anna Sokołowska również zaangażowała się w pracę konspiracyjną. Według relacji Freislera pełniła funkcję łączniczki[7]. Wiosną 1940 r. Sokołowski zakończył służbę kurierską i przedostał się do Libii, gdzie 10 czerwca 1940 r. wstąpił do 2 batalionu  SBSK[8]. Przydzielony do 3 kompani 2 batalionu jako dowódca plutonu, wziął udział w kampanii libijskiej[9]. Jesienią 1941 r. brał udział w obronie Tobruku, gdzie został ranny. W grudniu 1943 r. został przerzucony wraz z 3 Dywizją Strzelców Karpackich do Włoch. 12 maja 1944 r. w rejonie Monte Cassino dostał się do niemieckiej niewoli, z której udało mu się zbiec i 25 kwietnia 1945 r. powrócił do macierzystej jednostki[10]. 1 lipca 1945 r. został awansowany do stopnia podporucznika[11]. Zdemobilizowany 13 listopada 1946 r. we włoskim Predappio[12]. Po wojnie nie powrócił do kraju, wyjechał do Kanady. Tam pozostał do końca swoich dni, imając się różnych zajęć, głównie związanych z budownictwem. Zmarł 17 maja 2006 r. w Midland. Pochowany został na Park Lawn Cemetery w Toronto. Za życia został awansowany do stopnia porucznika, uhonorowany Krzyżem Walecznych, Medalem Wojska Polskiego, a także odznaczeniami 1939/1945 Starr, Africa Star, Italy Star i Defence Medal[13].

——————————————————————————————

[1] Inne źródła podają za datę urodzin 19 X 1914 r., zob.; Dziennik lekcyjny klasy V „B” za rok szkolny 1929/1930, kolejny numer 37 T. Sokołowski, APNS, 31/119/160, Katalog Główny Państwowego II Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu,.

[2] Anna Sokołowska, nauczycielka w Nowym Sączu, jako jedna z pierwszych kobiet została studentką UJ w Krakowie, zaangażowana w organizację przerzutów ludzi przez granicę, ukrywała dwie żydowskie kobiety, po zadenuncjowaniu na Gestapo, została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, gdzie została zamordowana zastrzykiem z fenolu. Pośmiertnie odznaczona medalem Instytutu Jad wa-Szem w Jerozolimie i tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata; relacja A. Skotnickiego w Krakowie w dniu 22 lutego 2014 r.; zob. szerzej: M. Getter, Janina Anna Sokołowska, Polski Słownik Biograficzny, t. XL, Kraków 2000-2001

[3]W zawodach wzięli również udział m.in. Kwiatkowski, Zubek czy W. Świerczek. „Głos Podhala”, nr 8 z 22.02.1931 r., s. 4.

[4] Książeczka studencka T. Sokołowskiego znajdująca się w zbiorach prof. A. Skotnickiego; J. Bieniek, Sto osiem rajdów Rysia, Nowy Sącz 1986, s. 13.

[5] Z. Ryś, Wspomnienia…, s. 13.

[6] Zob. szerzej: Wykaz pseudonimów i nazwisk paszportowych, [w:] T. Dubicki, Bazy…, s. 255–169.

[7] […] W Sączu nastąpiła wymiana pieniędzy na „młynarki”. Młynarki oddaję przy Basztowej 6, odbiorca Zygmunt Stobiecki, „Basia” oraz świadek prof. Sokołowska Anna, kwota 250 00 zł […]; J. Freisler, Raport…, s. 196.

[8] Zob. szerzej: Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich, Opracowanie zbiorowe żołnierzy SBSK, Warszawa 2014.

[9] List do T. Sokołowskiego, The War Office Record Center, Hayes – Middlesex, 25.10.1963 r.; J. Bieniek, Sto…, s. 21–22.

[10] Ibidem.

[11] Ibidem.

[12] Zaświadczenie Demobilizacyjne Polskich Sił Zbrojnych, T. Sokołowski, Predappio, 4.10.1946 r.

[13] List do T. Sokołowskiego, The War Office Record Center, Hayes – Middlesex, 31.01.1964; List do T. Sokołowskiego, The War Office Record Center, Hayes – Middlesex, 25.10.1964; List do T. Sokołowskiego, The War Office Record Center, Hayes – Middlesex.10.10.1964.